Przebywanie na zwolnieniu lekarskim, które trwa dłużej niż 30 dni, wiąże się z koniecznością wykonania badań kontrolnych. Pracodawca powinien mieć pewność, że swoje obowiązki wykonują wyłącznie pracownicy, których stan zdrowia nie niesie ze sobą ryzyka i niebezpieczeństwa, zarówno dla samego pracownika, jak i dla środowiska pracy. Wokół badań kontrolnych narosło jednak sporo mitów, które wyjaśniamy w niniejszym artykule.

Badania kontrolne - obowiązki po stronie pracodawcy i po stronie pracownika

Na badania kontrolne kieruje pracownika pracodawca, by w ten sposób potwierdzić, że stan zdrowia tego pracownika pozwala na wykonywanie bieżących obowiązków. Co jest najważniejsze ze strony pracodawcy i w jaki sposób zobowiązuje to pracownika?

• Pracodawca zobowiązany jest do wystawienia skierowania dla pracownika na badania kontrolne w przypadku nieobecności w pracy trwającej dłużej niż 30 dni.
• Pracownik ma obowiązek poddać się takim badaniom kontrolnym i określa to artykuł 211 kodeksu pracy. Na badania pracownik powinien udać się po okresie rekonwalescencji, by uzyskać potwierdzenie, że jego stan zdrowia pozwala na dalsze wykonywanie obowiązków.
• W przypadku niezdolności do pracy, czyli w sytuacji, gdy lekarz medycyny pracy stwierdzi, że pracownik nie może dalej wykonywać swoich poprzednich obowiązków ze względu na stan zdrowia, pracodawca zobowiązany jest odsunąć go od pracy. Jednocześnie powinien przenieść pracownika do wykonywania takiego rodzaju pracy, który będzie zgodny ze wskazaniami lekarskimi.

Skierowanie na badania kontrolne w trakcie zwolnienia lekarskiego

W trakcie zwolnienia chorobowego pracownik otrzymuje skierowanie na badania kontrolne? Dla większości pracowników jest to sytuacja wątpliwa, ponieważ nie mają pewności, czy rzeczywiście pracodawca ma prawo skierować ich na badania kontrole w czasie niezdolności do pracy. Odpowiadamy: pracodawca ma prawo wystawić skierowanie na takie badania. Może to zrobić nawet wtedy, gdy pracownik jest w trakcie zwolnienia lekarskiego. Nie oznacza to jednak, że pracownik jest zobowiązany wykonać te badania w trakcie okresu rekonwalescencji. Powinien umówić się na nie po zakończeniu leczenia. Warto przy tym wspomnieć, że część zwolnień lekarskich oznaczona jest kodem 1. W czasie zwolnienia lekarskiego z takim oznaczeniem chory powinien leżeć.

Kontrolne badania lekarskie muszą być przeprowadzone po minimum trzydziestodniowej nieobecności pracownika. Jednak takie badania można przeprowadzić również w związku z krótszym zwolnieniem lekarskim. Pracodawca może wystawić takie skierowanie i chcieć potwierdzić zdolność pracownika do pracy również wtedy, kiedy zwolnienie trwało mniej niż 30 dni. Nie są to jednak badania obowiązkowe. Pracownik musi wyrazić na nie zgodę, a pracodawca nie może zobowiązać pracownika do ich wykonania, jeśli ten odmawia. Pracownik nie może być również pociągnięty do odpowiedzialności za niewykonanie tych badań, jeśli nieobecność z tytułu zwolnienia lekarskiego była krótsza niż 30 dni.

Skierowanie na badania w celu ustalenia zdolności do pracy po zwolnieniu lekarskim - jak powinno wyglądać?

Pracodawcy najczęściej korzystają z usystematyzowanych dokumentów, z pomocą których kierują pracownika na badania kontrolne. Warto jednak wiedzieć, co powinno zawierać prawidłowo przygotowane skierowanie na badania. Dzięki temu pracownik umawiający się w określonej instytucji uniknie ewentualnych nieścisłości, a sama procedura dokumentacyjna przebiegnie sprawniej. O tym, co powinien zawierać taki dokument decyduje Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 roku w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników. Na skierowaniu powinny znaleźć się przede wszystkim następujące informacje:

• Na jaki rodzaj badania kierowany jest pracownik (w tym przypadku są to badania kontrolne);
• Na jakim stanowisku zatrudniony jest pracownik kierowany na badania;
• Jakie czynniki szkodliwe lub warunki uciążliwe (i w jakim stopniu) pojawiają się w związku z wykonywaniem obowiązków przez konkretnego pracownika.

Czy koniecznie należy przejść kontrolne badania lekarskie przed przystąpieniem do pracy po trzydziestodniowym zwolnieniu lekarskim?

Wizyta u lekarza medycyny pracy nie dla wszystkich jest oczywistością, zwłaszcza, jeśli mowa o nieobecności z tytułu schorzenia, które nie uchodzi za groźne, czy ryzykowne. Część pracowników nie widzi konieczności poddawania się wówczas badaniom kontrolnym, oceniając swój stan zdrowia przez pryzmat samopoczucia. Jednak przepisy są w tej kwestii nieubłagane, a zadaniem pracodawcy jest zobowiązanie pracownika do wykonania takich badań kontrolnych. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy, pracownik nie może zostać dopuszczony do pracy bez takich badań. Ocena stanu zdrowia pracownika jest konieczna, a jeśli pracownik odmówi udziału w badaniach, może to skutkować zerwaniem umowy o pracę. W związku z brakiem orzeczenia lekarskiego o zdolności do pracy pracownik nie może wykonywać swoich obowiązków. Automatycznie więc nie przysługuje mu już wynagrodzenie.

Czas pracy a konieczność poddania się kontrolnym badaniom lekarskim

Kiedy najlepiej wręczyć pracownikowi skierowanie na badanie kontrolne? Praktycznym rozwiązaniem jest dostarczenie pracownikowi takiego skierowania na kilka dni przed planowanym końcem zwolnienia lekarskiego. Wówczas ma on możliwość umówienia wizyty z odpowiednim wyprzedzeniem na dzień, w którym ustalony jest jego powrót do pracy. Alternatywnie można wręczyć pracownikowi skierowanie na badania kontrolne tuż po tym, jak stawi się w pracy pierwszego dnia po zwolnieniu chorobowym. Pracownik musi udać się na badania zanim przystąpi do ponownego wykonywania swoich obowiązków.

Przekazanie skierowania nie wiąże się z żadnymi negatywnymi konsekwencjami dla pracownika. Za czas, który poświęci na wykonanie badań, przysługuje mu pełne wynagrodzenie. Pracodawca powinien opłacić także zarówno koszt badań kontrolnych, jak i ewentualny koszt dojazdu pracownika do miejsca, w którym badania mają zostać wykonane. Rozliczenia dokonuje się wówczas na zasadach, które mają zastosowanie przy podróżach służbowych.

Co grozi pracodawcy, który nie skierował pracownika na badanie kontrolne?

Po nieobecności spowodowanej chorobą trwającą dłużej niż 30 dni, pracodawca musi skierować swojego pracownika na badania lekarskie. Co jednak stanie się w przypadku, gdy dopuści się zaniedbania i takiego skierowania nie wystosuje, a pracownik rozpocznie pracę? Za tego rodzaju działanie grożą pracodawcy następujące konsekwencje:

• Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracowniczym;
• Odpowiedzialność odszkodowawcza wobec pracownika, jeśli jego stan zdrowia pogorszy się w związku z wykonywaniem pracy bez badań kontrolnych.

Niezwykle istotne jest zatem, by pracodawca kierował pracownika na odpowiednie badania po dłuższej nieobecności. Zabezpiecza to interesy obu stron.

Badania kontrolne po macierzyńskim - czy są konieczne?

Większość pracownic po urlopie macierzyńskim spodziewa się skierowania na badania lekarskie w celu ustalenia, czy są zdolne do wykonywania swoich obowiązków. W końcu ma działać w tym przypadku przepis o trzydziestodniowej nieobecności. Warto jednak pamiętać, że nie zawsze takie badania będą konieczne. Jeśli pracownica przed urlopem macierzyńskim nie przebywała na zwolnieniu lekarskim, albo przebywała na nim krócej niż 30 dni, wówczas badanie kontrolne nie będą potrzebne.

Ważność skierowania na badania kontrolne

Ostatnia kwestia to ważność skierowania na badania kontrolne, wystawianego przez pracodawcę. Przepisy nie określają, jak długo ważny jest taki dokument, jednak praktyka wskazuje, że najczęściej realizuje się go w ciągu 30 dni. Dodatkowo wynika to z konieczności powrotu do pracy, zatem pracownik musi wykonać badania kontrolne w dniu powrotu do pracy, jeszcze przed rozpoczęciem wykonywania swoich obowiązków.

Co to jest ocena ryzyka zawodowego i kto ją przeprowadza?

Praca w ciąży, a przepisy BHP — wszystko, co musisz wiedzieć

Kogo w firmie obowiązuje szkolenie w zakresie bhp?